متن انگیزشی
آیا دوران ماه عسل مصرف مواد تمام شده است؟ آیا به نیمه دوم بازی رسیده اید؟ آیا عوارض مصرف بر فواید آن پیشی گرفته است؟ آیا از مصرف مواد خسته شده اید؟ آیا بارها خواسته اید مواد را کنار بگذارید اما هر بار با شکست مواجه شده اید؟ آیا مانند من از جملات “خودت باید بخوای” و “درمان اعتیاد یه جو غیرت می خواد” زده شده اید؟ آیا با قسمت مجبور اعتیاد که می خواهید مصرف نکنید اما باز هم مصرف می کنید مواجه شده اید؟ آیا اعتیاد را به عنوان یک بیماری می شناسید نه انتخاب شخصی؟ آیا مطمئن هستید که معتادید و نیاز به کمک تخصصی دارید؟ آیا تصمیم دارید که تغییر کنید؟
بسیار خوب پس مراجع دکتر افشاری هستید. دکتر افشاری با نزدیک به دو دهه کار تخصصی در حوزه درمان اعتیاد و پیشگیری از عود با پیچ و خم های این مسیر سخت و طولانی آشناست. به او می توانید اعتماد کنید. مسیر درمان مانند بازی مار پله است. صبر و حوصله، رعایت قواعد بازی و تحمل شکست بالا از ویژگی های لازم برای درمانگر و درمانجو می باشد.
چه کسی معتاد است؟
تعریف علمی اعتیاد در ادامه شرح داده شده است. به صورت عملیاتی در اوایل مصرف فرد به صورت اختیاری مواد مصرف می کند اما در ادامه مصرف به صورت اجبار در می آید و مصرف کننده علیرغم اینکه می خواهد خود را کنترل کند نمی تواند و به مصرف ادامه می دهد. پس از دست رفتن کنترل در بالین می تواند نشانه ای از اعتیاد باشد. یا اینکه فرد معتاد اولویت یک زندگی برای وی مصرف مواد باشد و افراد و کاری های مهم دیگر را کنار می گذارد تا به مصرف برسد.
ملاک های علمی تشخیصی اعتیاد:
مصرف ناسازگارانه مواد که منجر به آسیب و آزار مشخصی شده باشد که با با دو یا بیشتر از ملاک های زیر مشخص می گردد و در طی ۱۲ ماه روی داده باشد.
- مصرف مکرر ماده که منجر به ناتوانی در انجام فعالیت های مهم در کار، مدرسه، یا خانه شده باشد. برای مثال غیبت های مکرر یا ضعف عملکرد کاری مرتبط با مصرف مواد. تعلیق یا اخراج از مدرسه مرتبط با مواد یا نادیده گرفتن کودکان یا کارهای خانه.
- مصرف مکرر ماده در موقعیت هایی که از نظر فیزیکی خطرناک هستند. مانند راندن اتومبیل یا کار کردن با دستگاه در زمانی که تحت تاثیر ماده باشند.
- ادامه به مصرف مواد علیرغم به وجود آمدن مشکلات اجتماعی یا بین فردی مربوط به استفاده از مواد مانند بحث کردن با همسر رد مورد عوارض مصرف و درگیری فیزیکی.
- تحمل آنچنانکه توسط دو مورد زیر مشخص می شود:
مجبور شوید از مقادیر بیشتری از مواد استفاده کنید تا نشئه شده و اثرات دلخواه را داشته باشید.
با صمرف همان مقادیر قبلی از مواد اثر بخشی مواد کاهش یابد.
- علایم ترک آنچنانکه توسط دو مورد زیر مشخص می شود:
نشانگان مشخص ترک برای ماده.
همان ماده یا مواد مشابه برای از بین بردن علایم ترک مصرف شوند.
- مقادیر بیشتر یا زمان طولانی‌تری از آنچه تمایل بوده استفاده می گردد.
- وجود تلاش‌های مکرر برای کنترل استفاده از ماده یا ترک آن.
- زمان زیادی صرف فعالیت های لازم برای بدست آوردن ماده، مصرف آن یا بر طرف شدن آثار آن می گردد.
- فعالیت های مهم اجتماعی، شغلی و یا تفریحی به علت مصرف مواد کاهش یافته یا کنار گذاشه شده اند.
- مصرف ماده علیرغم وجود مشکلات پایدار یا تکرار شونده جسمی که می دانیم می توانند منتج از مصرف ماده باشند یا با مصرف آن تشدید شوند، ادامه می یابد.
- ولع یا تمایلی شدید یا اجبار به مصرف ماده.
بر اساس ملاک های تشخیصی DSM 5 و بسته به تعداد معیارهای مشاهده شده، اختلال سوءمصرف مواد به صورت خفیف (داشتن دو یا سه معیار)، متوسط (داشتن ۴ یا ۵ معیار) یا شدید (داشتن شش یا بیشتر از معیار ها) طبقه بندی میشود.
انواع درمان اعتیاد
درمان اعتیاد به سه شیوه کلی اتفاق می افتد. اول درمان به شیوه پاکی که در آن فرد مواد را کنار گذاشته و دیگر هرگز قرار نیست استفاده مجدد داشته باشد. این شیوه مورد علاقه افراد مصرف کننده، خانواده ها و سیاست مدار هاست. مشکل آن عود فراوان است. دوم درمان به شیوه نگهدارنده که فرد ماده پر خطر را کنار گذاشته ولی به جای آن از یک ماده کم خطرتر استفاده می کند. برای مثال هروئین را کنار می گذارد و بجای آن متادون استفاده می کند. این شیوه بیشتر مورد علاقه درمانگر هاست. چرا که با عود بسیار کمتری نسبت به روش اول همراه است. نوع سوم درمان به شیوه کاهش آسیب است که در این روش فرد خود ماده پرخطر را استفاده می کند اما به شیوه ای که خطر کمتری ایجاد کند. برای مثال هروئین را تزریق می کند ولی با سرنگ یا سوزن بهداشتی تا از عوارضی همچون ایدز و هپاتیت جلوگیری شود. این روش درمانی مورد علاقه پرسنل نظام سلامت می باشد.
مراحل درمان اعتیاد به شیوه پاکی
– مرحله اول سم زدایی که مواد از بدن فرد خارج می شود. این مرحله می تواند بدون هیچ کمکی صورت گیرد یا اینکه نیاز به خدمات پزشکی داشته باشد.
– مرحله دوم که مهمترین مرحله است پیشگیری از عود نام دارد. در این مرحله فرد بایستی بر وسوسه مصرف مواد غلبه کند و دیگر مواد مصرف ننماید. در صورت مصرف یا لغزش به سرعت اقدامات لازم انجام می گیرد که با عود مواجه نشویم. در این مرحله روان درمانی نقش عمده ای ایفا می کند. مصاحبه های انگیزشی و روان درمانی ها به شیوه ی شناختی و رفتاری نتایج ارزنده ای داشته. کشور آلمان موفقیت ۷۰ درصدی نیز در این زمینه گزارش کرده است.
اختلال مصرف سیگار
- ماده اعتیاد آورد سیگار: نیکوتین
– جزء مؤثره تنباکو یک ماده آلکالوئید به نام نیکوتین است که بر روی گیرندههای نیکوتینی اثر میگذارد.
– در حدود ۲۵% نیکوتین هنگام تدخین وارد جریان خون میشود و از طریق آن نیکوتین به مغز میرسد.
– نیمه عمر نیکوتین در حدود ۲ ساعت است.
– نیکوتین اثرات تقویت کننده خود را از طریق رهایش دوپامین در مدار پاداش اعمال می کند.
– نیکوتین همچنین باعث افزایش غلظت نوراپینفرین و اپی نفرین در خون و افزایش رهایش وازوپرسین، بتا-اندروفین، هورمون آدرنوکورتیکوتروپین و کورتیزول میشود و از این طریق اثرات محرک خود را اعمال میکند.
عوارض مصرف سیگار
– مصرف کشیدنی تنباکو یکی از اصلی ترین عوامل مرگ قابل پیشگیری در جهان است.
– تنباکو حاوی ۶۰۰ ماده شیمیایی است که هنگام سوختن بیش از ۷۰۰۰ ماده شیمیایی مختلف تولید می کند که حداقل ۶۹ مورد از آنها سرطان زا هستند.
کشیدن تنباکو خطر ابتلا به سکته قلبی و بیماری های عروقی را افزایش می دهد.
– بیماری های انسدادی مزمن ریه شامل آمفیزم و برونشیت مزمن
-کشیدن تنباکو خطر ابتلا به انواع سرطان ها را افزایش می دهد
– سرطان ریه، برونش، حنجره، گلو، زبان، لوزه ها، کام نرم، خون، مری، معده، روده بزرگ و مقعد، کبد، کلیه و حالب، مثانه و لوزالمعده
اطلاعات درباره عوارض جسمی ناشی از مصرف تنباکوی بدون دود اندک است.
مهمترین عوارض شناخته شده ناشی از مصرف تنباکوی جویدنی ایجاد فیبروز مخاطی و سرطان مخاط دهان در افراد مصرف کننده است.
شواهد موجود نشان می دهد مصرف تنباکوی جویدنی نیز خطر سکته قلبی و سکته را بالا می برد.
سیگار های الکترونیک
-تبخیرکننده های الکترونیک به صورت سیگار، سیگار برگ، قلیان و پیپ الکترونیک در دسترس قرار گرفته اند.
-به طور کلی به آنها سیستم های الکترونیک انتقال نیکوتین یا اِندز گفته می شود.
-سیگارهای الکترونیک به عنوان یک جایگزین کم خطرتر از سوی تولیدکنندگان تنباکو به بازار معرفی شده است.
-لازم به توجه است که استفاده از سیگارهای الکترونیک به عنوان یک کالای سلامتی مورد تأیید قرار نگرفته است و مصرف از آن از سوی سیستم بهداشتی توصیه نمیشود.
-عوارض و مشکلات شناخته شده مصرف سیگارهای الکترونیک عبارتند از:
دقت پایین در انتقال دوز ثابت نیکوتین
-انتقال دوزهای بالای نیکوتین که خطر وابستگی شدیدتر و به صورت بالقوه مسمومیت با نیکوتین را به دنبال دارد.
-خطر افزایش یافته برای زایمان زودرس و وزن کم تولد در بارداری
نقایص شناختی و اشکال در روند تکامل طبیعی مغز در نوجوانی
-مایعات الکترونیک مورد استفاده در این محصولات بسیار سمّی بوده و موارد مسمومیت متعاقب مصرف خوراکی اتفاقی در بزرگسالان و مرگ در کودکان با آن گزارش شده است.
برخی مطالعات نشان میدهد که بخار حاصل از سیگارهای الکترونیک نیز میتواند منجر به آلودگی محیطی شود و مواجهه با بخار دستِ دوم سیگارهای الکترونیک ممکن است خطراتی برای سلامت دیگران به دنبال داشته باشد
برخی مطالعات اولیه وجود مواد سرطانزا نظیر فرمالدئید را در بخار حاصل از مصرف این محصولات نشان دادهاند.
منافع قطع مصرف سیگار
-برای تمام سنین
-برای همه افراد مبتلا یا غیر مبتلا به بیماریهای مرتبط با مصرف سیگار
با ترک سیگار خطر سرطان ها کاهش می یابد.
-در یک دوره ۵ ساله خطر بروز سرطان دهان، گلو، مری و مثانه برای فرد نصف خواهد شد.
-ده سال بعد خطر سرطان ریه نصف می شود.
اختلال مصرف حشیش
-شایع ترین ماده غیرقانونی مورد مصرف در جهان است.
-محصولات حشیش (کانابیس ساتیوا) از گیاهی به همین نام تهیه می شود.
-گیاه ماده آن میزان های بالاتری از بیش از ۶۰ نوع کانابینوئید را در خود دارد.
-ماده موثره اصلی آن تتراهیدروکانابینول است.
اثرات حشیش
-اثرات سرخوشیآور حشیش در مصرف تدخینی در عرض چند دقیقه شروع، بعد از ۳۰ دقیقه به حداکثر خود رسیده و برای ۴-۲ ساعت باقی میماند.
برخی عوارض شناختی و حرکتی حشیش برای ۵ تا ۱۲ ساعت ممکن است باقی بماند.
-در صورت مصرف خوراکی برای دستیابی به سطح خونی مشابه مصرف تدخینی مقدار حشیش مصرفی باید ۳-۲ برابر بیشتر باشد.
-مجموعهای از عوامل بر روی خواص روانگردان حشیش بر روی فرد مصرفکننده اثر میگذارند.
-درصد ماده مؤثره موجود در حشیش، طریقه مصرف، تکنیک کشیدن، اثر حرارت بر محتوای کانابینوئید، دوز، موقعیت مصرف، تجارب پیشین فرد با مصرف، انتظارات فرد از مصرف و آسیبپذیری زیستی نسبت به اثرات مصرف کانابینوئیدها.
عوارض مصرف حشیش
-مصرف حشیش می تواند خطر ابتلا به پسیکوز را در مصرف کنندگان آن افزایش دهد.
-این عارضه خصوصاً در صورت مصرف در نوجوانی و کسانی که سابقه خانوادگی اختلالات پسیکوتیک دارند بالاتر است.
-مصرف کنندگان قهار حشیش در معرض خطر بالاتر برای ابتلا به بیماری های تنفسی و سرطان ریه هستند.
-رانندگی تحت تأثیر مصرف حشیش می تواند خطر تصادفات رانندگی را افزایش دهد.
-یکی از عوارض مناقشه برانگیز مصرف حشیش سندرم بی انگیزگی است که با کاهش پیگیری و استمرار فعالیت ها معطوف به هدف مشخص می شود.
در برخی مطالعات اثر حشیش بر روی آتروفی مغزی، کاهش آستانه تشنج،کاهش تستوسترون در مردان و به هم خوردن دوره های قاعدگی در زنان نشان داده شده است.
روش مصرف حشیش به صورت زدن پک های عمیق خصوصاً زمانی که سیگار به انتهای آن می رسد، باعث ورود مقدار زیادی قطران به داخل ریه می شود.
اختلال وابستگی به محرک ها
-از بوته گیاه ارتیروکسیلوم کوکا، یک گیاه بومی آمریکای جنوبی، تهیه می شود.
-کوکائین خالص اولین بار در سال ۱۸۵۵ استخراج شد و در سال ۱۸۸۰ به عنوان بی حسی موضعی در پزشکی مورد استفاده قرار گرفت.
-از محلول های حاوی کوکائین همچنان در جراحی های چشم، بینی و گلو استفاده می شود.
مواد محرک
به عنوان یک کلاس کلی از مواد، آمفتامینها در گروه مواد نیروبخش، سمپاتومیمتیک، محرک و محرک روانی طبقهبندی میشوند.
تمام آمفتامینها جذب خوراکی سریعی داشته و شروع اثر سریعی دارند.
آمفتامینها همچنین محلول در آب بوده و در صورت مصرف تزریقی اثرات آنی ایجاد میکنند.
قرص اکس یا اکستازی
۳،۴-متیلین دی اُکسی متآمفتامین یک ماده با خواص محرک است که با نام خیابانی قرص اِکس یا اکستیسی به صورت خوراکی در بازار غیرقانونی مواد کشور ما در دسترس قرار دارد.
به دلیل خواص سرتونرژیک این ماده خواص توهم زایی دارد و در طبقه بندی DSM در گروه مواد توهم زا طبقه بندی می شود.
مواد بزمی
به قرص اکس و گروهی از مواد همچون الاسدی، گاماهیدروبوتیرات، کتامین، متآمفتامین و قرص فلونیترازپام مواد بزمی نیز گفته می شود.
نقطه مشترک آنها این است که در کلوب های شبانه و مهمانی ها مصرف می شوند.
علل مصرف محرک ها
علاوه بر دستیابی به سرخوشی، مواد محرک آمفتامینی و کوکائین به دلایل دیگری نیز مورد سوءمصرف قرار میگیرند. این دلایل عبارتند از:
-تقویت قوای شناختی در دانشآموزان و دانشجویان
-کاهش وزن به خصوص در زنان جوان
-بهبود کارکرد شغلی برای افراد شاغل
-بیدار ماندن طولانی در رانندگان جادهای
-افزایش لذت رابطه جنسی
-افزایش انرژی و پیروزی در مسابقات برای ورزشکاران
-افزایش بیپروایی و کاهش خستگی در سربازان در جنگ
عوارض مصرف مواد محرک
مهمترین عوارض جسمی مصرف محرک های شبهآمفتامینی اثرات مغزی عروقی، قلبی و گوارشی هستند.
برخی عوارض تهدیدکننده حیات ناشی از مصرف موادمحرک عبارتند از:
فشار خون حاد، سکته قلبی، سکته مغزی و ایسکمی روده ای.
مطالعات بین المللی نشان داده است کسانی که مواد محرک آمفتامینی مصرف می کنند ۳-۲ برابر بیشتر در معرض ابتلا به عفونت های منتقله از راه جنسی شامل کلامیدیا، سیفلیس، گنورهآ و اچآیوی هستند.
مصرف مواد محرک در میان زنان تن فروش بالا بوده و زنان تن فروشِ مصرف کننده مواد محرک به دلیل مواجهه با عوامل خطرزای متعدد مرتبط با رفتارهای جنسی، به ابتلا به عفونت های منتقله از راه جنسی آسیب پذیر هستند.
بی اشتهایی متعاقب مصرف مواد محرک در کنار عادات تغذیه ای نامناسب و افزایش متابولیسم پایه منجر به کاهش وزن و تحلیل بافت های بدن می گردد.
تشدید پوسیدگی دندان ها و بیماری های التهابی لثه از دیگر عوارض جسمی ناشی از مصرف مواد محرک است که به آن اصطلاحاً دهان متآمفتامینی گفته می شود.
القای جنون یا پسیکوز
شایعترین هذیان در پسیکوز القاءشده توسط متآمفتامین هذیانهای گزند و آسیب هستند و توهم های شنوایی و بینایی در درجات بعدی قرار می گیرند.
هذیان بی وفایی نسبت به همسر یا شریک زندگی در مصرف کنندگان مواد محرک شایع بوده و می تواند منجر به اعمال رفتارهای محدودکننده یا خشونت نسبت به او شود.
تکانشگری، خطر اقدامات خشونت آمیز نسبت به خود (خودزنی، خودکشی) و دیگران (پرخاشگری، دیگرکشی) را بالا می برد.
حملات هدفمند و کور خشم، شکستن وسایل منزل، ضرب و جرح اطرافیان، نزاع های خیابانی و خودزنی در جریان عصبانیت شایع است.
متاسفانه عده ای نیز به آسیب جدی به دیگران، خشونت خانگی، کودک آزاری و قتل مبادرت می نمایند.
